A denominada vía Nova (Vía XVIII) foi un dos principais eixos viarios que articularon o territorio norpeninsular durante a Antigüidade. Dos tres grandes itinerarios descritos no Itinerario Antonino que atravesan a actual Galicia, parece que esta vía XVIII sería a de máis recente construción, pois os seus miliarios máis antigos pertencen aos anos 79- 80 d. C., cando reinaba en Roma o emperador Tito, segundo da dinastía Flavia.
A diferenza dos itinerarios XIX e XX, que conectarían Braga e Astorga atravesando o sector centro-setentrional de Galicia, ou do XVII, que describía un amplo arco polas chairas zamorana e leonesa, a vía XVIII atravesa os macizos montañosos do que hoxe son as provincias de Ourense e León e os territorios máis ao norte do veciño estado de Portugal. Chegaría ata Asturica Augusta (Astorga), onde conectaría con outros importantes eixos viarios do norte e noroeste peninsulares.
A pesar de que aínda persisten puntos escuros na determinación do seu trazado, pódese dicir que este xa era, desde hai tempo e en conxunto, bastante ben coñecido en comparación co de outras grandes vías romanas de Galicia.
A orientación xeral do trazado neste tramo, suxéitase á dirección S.O- N-E.
Mansio | Millas romanas | Poboacións actuais estimadas
|
Distancias á orixe (millas) |
Bracara Augusta – | Braga (Portugal)
|
||
Saliniana | XXI | Portela del Homem (Portugal)
|
21 |
Aquis Originis | XVIII | Baños de Riocaldo (Lobios, Ourense)
|
39 |
Aquis Querquennis | XIV | Baños de Bande (Bande, Ourense)
|
53 |
Geminas | XVI | Sandiás (Ourense)
|
69 |
Salientibus | XVIII | Baños de Molgas (Orense)
|
87 |
Praesidio | XVIII | O Burgo (Ourense)
|
105 |
Nemetobriga | XIII | Mendoia (A Pobra de Trives, Ourense)
|
118 |
Foro | XIX | A Rúa de Valdeorras-A Cigarrosa (Ourense)
|
137 |
Gemestario | XVIII | Portela de Aguiar (El Bierzo, León)
|
155 |
Castro Bergidum | XIII | Castro Ventosa-Cacabelos (El Bierzo, León)
|
168 |
Interamnium Flauium | XX | San Román de Bembibre(El Bierzo, León)
|
188 |
Asturica Augusta | XXX | Astorga (León)
|
218 |
Deste xeito sabemos que a vía atravesaba o río Limia á altura de Pontepedriña -onde se documentou unha ponte romana hoxe baixo as augas do encoro das Cunchas- e que continuaría pola vertente setentrional do val, pasando polas inmediacións do forte romano. Aquí, nas proximidades dos nacentes termais, construiríase a mansión, un albergue ou venda que recibiría o nome de Aquae Querquennae. A continuación, a Vía nova atravesaría o río Cadós para encamiñarse cara a Sandiás seguindo o val do Limia.
Dependendo da zona, a vía mostra unha anchura de entre 5 e 7 m, sendo a súa técnica construtiva moi sinxela. En primeiro lugar, rozaríase a área destinada ao seu trazado, explanándose e nivelándose a continuación o terreo. Naqueles casos nos que a vía transitase por un terreo desigual ou a media ladeira serían necesarios desmontes ou terraplenados, constatándose no caso desta vía unha preferencia por esta última solución, máis rápida e económica.
O seguinte paso sería a delimitación do trazado estrito mediante a escavación nos seus laterais de sendas gabias destinadas á recollida das augas de escorredura. Só entón comezaría a cimentarse a vía propiamente dita. Primeiro construiríase unha capa de pedras de mediano e pequeno tamaño que, a modo de plataforma, elevara o piso e facilitara a drenaxe. Cubriríana outros depósitos de area e gravas ata chegar á capa de rodadura, que podía adoptar moi distintas solucións.
Desgraciadamente, a Vía Nova atopábase moi deteriorada no momento da súa posta en valor, polo que non é posible definir con exactitude como serían os seus depósitos superiores. Ademais, é moi posible que, co paso do tempo e os constantes parcheados, o seu aspecto variara notablemente con respecto ao momento de fundación.
A pesar de atravesar frecuentemente terreos montañosos, a vía presenta un trazado suave, tendente á horizontalidade, evitando pendentes elevadas ou abruptas –documentouse unha pendente máxima de 5,5-6º-. Tenta ademais adaptarse ao terreo, debuxando con frecuencia numerosas curvas e rodeos para superar as condicións topográficas locais.